زمان تقریبی مطالعه: 7 minutes
حسابداران و افرادی که با آنها سر و کار دارند، به ترازنامه اهمیت بیشتری می‌دهند و بسیاری از طرح ریزی‌ها و نظرات خود را بر اساس نتایج و اطلاعات حاصل از ترازنامه در پیش می‌گیرند. در واقع ترازنامه نشان دهنده صورت‌های مالی اقتصادی است و از طریق تحلیل آن ارگان‌ها و شرکت‌ها می‌توانند درباره وضعیت مالی آن واحد تصمیم بگیرند. برخی از اطلاعات و ارقام غیرمالی واحدها به منظور شفافیت بیشتر از هر آنچه که در زمان‌های مختلف رخ داده، به صورت حساب‌های انتظامی در ترازنامه ثبت می‌شود.
یکی از بخش‌های صورت‌های مالی، ترازنامه می‌باشد که اطلاعات مفیدی را در خود گنجانده است و سود و زیان را نشان می‌دهد. از طریق معادله اساسی حسابداری که شامل بها، بدهی‌ها و سرمایه می‌باشد، می‌توان ترازنامه تهیه کرد که به صورت جداگانه در دو طرف آن ثبت می‌شود. در ارگان‌ها و شرکت‌ها ترازنامه نشان دهنده وضعیت مالی و اقتصادی آن واحد می‌باشد که شامل زمان مشخصی است. در صورتی که سود و زیان برای دوره زمانی مشخصی تعیین می‌شود، تاریخ ترازنامه در واقع پایان دوره گزارش مالی می‌باشد.
همانطور که گفته شد ترازنامه برای زمان معینی می‌باشد، از این رو به آن صورت وضعیت مالی نیز می‌گویند. ترازنامه در حسابداری به نام‌های دیگری نیز خوانده می‌شود مانند بیلان کاری و در انگلیسی Balance Sheet گفته می‌شود.
در واقع ترازنامه گزارش اقتصادی، مالی و پیمان‌های مربوط به آنها است و میزان دارایی، بدهی و سرمایه را گزارش می‌دهد و از این طریق وضعیت کلی (از لحاظ مالی) یک شرکت و ارگان را در یک تصویر مشخص می‌کند. این گزارش در پایان دوره مالی توسط حسابرسی تهیه می‌شود که شامل ۳ جز اصلی سرمایه، بدهی و دارایی است. همانطور که گفته شد همه اینها معادله اصلی حسابداری هستند و شکل نهایی ترازنامه باید شبیه معادله اصلی حسابداری شود.
اگر بخواهیم به زبان ساده و کلی ترازنامه را تعریف کنیم، می‌توانیم بگوییم ترازنامه در واقع به ما نشان می‌دهد که یک موسسه یا شرکت چقدر دارائی دارد، چقدر بدهی دارد و سرمایه صاحبان شرکت چقدر است.
ترازنامه در حسابداری به صورت اشکال مختلف ارائه می‌گردد که به دو نوع حساب و گزارشی است. رایج‌ترین آن شکل افقی یا شکل حساب T انگلیسی است. ترازنامه حساب با شکل T، به دو ستون تقسیم بندی می‌شود که در سمت راست حساب‌های بدهکار است و در سمت چپ مربوط به بستانکاران می‌باشد و به صورت جدا از هم و دسته بندی شده نمایش داده می‌شوند. شکل افقی گزارش ترازنامه، طبق محاسبه دارایی‌ها و بدهی‌ها است و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. شکل افقی گزارشی ترازنامه دارای یک ستون می‌باشد که در آن دارایی‌ها نوشته شده و در زیر آن بدهی‌ها و سرمایه درج می‌شود.
در اصل محتوای همه جدول گزارشات یکی هستند و در جزء تفاوت‌هایی دارند. تفاوت اصلی آنها در چگونگی قرار گرفتن حساب‌ها می‌باشد. همه انواع جدول ترازنامه شامل این سه جز می‌باشد: دارایی، بدهی‌ها و سرمایه. قسمت دارایی نشان دهنده میزان ساختمان، زمین، نقدینگی و موجودی بانک است. در قسمت بدهی‌ها میزان پرداختی‌ها و بدهی‌ها، ذخیره مالیات، تسهیلات دریافتی و چک‌های کشیده شده و سایر پیمان‌های مالی که باید پرداخت شوند درج شده است. بخش سرمایه نشان دهنده سرمایه و حقوق صاحبان سهام است که باقی مانده دارایی‌ها پس از کسر بدهی‌ها می‌باشد.
دارایی‌ها به ترتیب از بالا به پایین نوشته می‌شوند و شامل دو قسمت جاری و غیر جاری هستند. دارایی جاری مربوط به یک سال یا کمتر است و غیر جاری مربوط دارایی‌هایی است که بیشتر از یک سال طول می‌کشد تا نقد شوند.
بدهی‌ها نیز به دو جز جاری و غیرجاری تفکیک می‌شوند. بدهی‌ها بر اساس تاریخ نوشته می‌شوند که جاری کمتر از یک سال و غیر جاری بدهی‌هایی با تاریخ سر رسید بیشتر از یک سال است.
در انواع ترازنامه ارزش ویژه حقوق صاحبان سهام درج می‌شود. در واقع این ترازنامه میزان مالکیت سهام داران و ارزش یک شرکت و ارگان را نشان می‌دهد. همچنین طبق معادله اصلی حسابداری به میزان هر مبلغی که در شرکت وجود دارد سهام داران نیز حق دارند، فقط به شرطی که جزو دارایی یا بدهی‌ها نباشد.
به جز اینها، اجزا دیگری نیز در ترازنامه‌ها وجود دارد مانند عنوان ترازنامه که شامل ۳ بخش می‌باشد:
در سطر اول نام کامل واحد اقتصادی، در سطر دوم نام گزارش که همان ترازنامه است و در سطر سوم تاریخ آخرین روز دوره مالی نوشته می‌شود. درباره واحد اندازه‌‌گیری در ترازنامه لازم به ذکر است که، ترازنامه طبق واحد پولی کشور و محلی که در آن نوشته می‌شود، محاسبه می‌گردد. محلی که ترازنامه عرضه می‌گردد نیز بر واحد آن تاثیر دارد، یعنی اگر ترازنامه را در سطح جهانی تهیه می‌کنید باید بر اساس واحد دلار و یورو ترازنامه را عرضه کنید.
مجموع هر ستون باید در اتمام تکمیل ستون‌ها و اقلام ترازنامه‌ها نوشته شود و پس از جمع کردن حساب‌ها، مجموع ستون‌ها باید با همدیگر برابر شوند و سپس با رسم دو خط موازی زیر آنها، ترازنامه بسته شود.
در زیر برای آشنایی بیشتر شما نمونه‌ای از ترازنامه درج شده است.
به عنوان مثال در ترازنامه فدرال رزرو (بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا)، انقباض کمی یا Quantitative Tightening به کاهش ترازنامه گفته می‌شود که به صورت مخفف QT نشان داده می‌شود. این کار برای کم کردن نقدینگی و یا عرضه پول از طریق بانک‌های مرکزی انجام می‌شود. به عبارت دیگر بانک دارایی مالی خود را یا می‌فروشد یا کاهش می‌دهد که این کار نرخ بهره را افزایش می‌دهد.
Quantitative Easing یا به صورت مخفف QE به افزایش ترازنامه گفته می‌شود. در این سیاست بانک مرکزی پول را به اقتصاد تزریق می‌کنند و سرمایه گذاران را تشویق می‌کنند. این کار باعث افزایش یافتن سایر ترازنامه‌ها می‌شود. در واقع با این نوع سیاست نقدینگی بانک ها را بالا می‌برد و افزایش و کاهش ترازنامه میزان سود و زیان یک موسسه و شرکت را نشان می‌دهد.
بطور کلی ترازنامه همراه با سایر ابزارها برای تحلیل بنیادی یک شرکت بسیار ضروری است که در این مقاله به تمام اطلاعات مربوط به آن اشاره کردیم.
نویسنده: مهسا یعقوبی
