زمان تقریبی مطالعه: 7 minutes
در معنای لغوی بداهه به معنی بی‌تامل و بدون مقدمه است. به تبع آن بداهه گویی نیز در معنای بدون مقدمه و بی‌تامل سخن گفتن، به کار می‌رود. این که بدون هیچ تاملی سخنان بیهوده بر زبان بیاورید بداهه گویی نیست بلکه در بداهه‌گویی باید بدون مقدمه سخنانی صریح و معنادار بگویید تا شنونده از شنیدن آنها به وجد بیاید.
بداهه گویی به عبارتی بداهه گویی قدرت سخنوری بدون آمادگی قبلی می‌باشد. این توانایی که بتوانید در هر شرایطی درباره هر موضوعی به راحتی سخن بگویید، مسئله مهمی است. امروزه اهمیت این مسئله به قدری زیاد شده است که دوره‌های فن بیان و بداهه گویی تشکیل می‌شود. شاید در نگاه اول مهارت سخنوری آنچنان مهم تلقی نشود، امّا در بسیاری از شرایط می‌توان مسئله را تنها با صحبت کردن حل کرد که در این موقعیت به این مهارت نیاز پیدا خواهیم کرد.
برای این که در بداهه گویی به سطح حرفه‌ای برسید باید مفاهیم پایه، اصول و تکنیکهای اولیه را یاد بگیرید. سخن از کنار هم قرار گرفتن کلمات مختلف تشکیل شده است. هر کلمه در واقع یک لغت می‌باشد که برای این کار لازم است دایره لغات خود را گسترش دهید. هر روز سعی کنید چند صفحه کتاب و یا روزنامه بخوانید. تکرار این امر در دراز مدت سبب می‌شود که مواردی از قبیل ضرب‌المثل‌ها، جمله‌های نغز، استعاره‌ها و… را به خاطر بسپارید. استفاده از هر یک از این عناصر ادبی به سخن شما ارزش می‌دهد.
بداهه گویی در مواردی یک صفت ارثی است، امّا اکثر افراد از داشتن آن محروم هستند. از این رو بیشتر یک صفت اکتسابی محسوب می‌شود. اگر درباره آن تکنیکهای مؤثری را فراگیرید، مهارت‌های لازم برای یک بداهه گویی را کسب خواهید کرد. این تکنیک‌ها عبارتند از:
برای اینکه بتوانید در هر جمع و شرایطی درباره هر موضوع احتمالی سخن بگویید و از دیگران عقب نمانید، باید اطلاعات عمومی خود را افزایش دهید. اطلاعات عمومی می‌تواند با خواندن کتاب و یا تماشای فیلم، سریال و مستند افزایش یابد.
در بداهه گویی باید شنونده را میخکوب کنید، امّا به شرطی که شنونده گفته‌های شما را متوجه شود. هنگامی که در سخن گفتن عجله می‌کنید و یا کلمات را شیوا و رسا تلفظ نمی‌کنید، هر چه قدر که گفته‌هایتان معنادار باشد، تأثیری در شنونده نخواهد داشت.
شاید برای شما نیز این سؤال پیش آمده است که شنونده چگونه تشخیص می‌دهد که شما در هنگام سخن گفتن اعتماد به نفس دارید و یا خیر؟ باید گفت که یک شنونده سطح معمولی به راحتی می‌تواند آن را تمییز دهد. به عبارتی هنگامی که با اعتماد به نفس سخن می‌گویید سخنان به صورت محکم و استوار بر زبان می‌آیند، به نوعی این حس در شنونده القا می‌شود که گفته‌های شما عین حقیقت است.
در زمان سخنرانی اگر سخنانی که بر زبان می‌آورید با اعمال شما منافات داشته باشد، این حس به شنونده نیز انتقال می‌یابد. پس سعی کنید گفته‌هایی بر زبان بیاورید که با کار‌های شما مطابقت داشته باشد. در غیر این صورت بهتر است از گفتن مطلب موردنظر صرفه نظر کنید.
بداهه گویی در حرفه بازیگری یعنی سخن گفتن بدون مقدمه بازیگران در راستای موضوع نمایش با هماهنگی کارگردان می‌باشد. این مسئله بدیهی است که بازیگر تنها دیالوگ‌های موجود در فیلم نامه را حفظ می‌کند و در هنگام نمایش فقط آنها را بازگو می‌کند. در این بین بازیگرانی نیز هستند که به بداهه گویی مسلط هستند و ممکن است در حین نمایش با هماهنگی کارگردان چند کلمه را بدون اینکه در متن فیلم نامه باشد بر زبان بیاورند. اگر بداهه گویی بازیگر حرفه‌ای باشد، عوامل فیلم سازی نیز از آن استقبال خواهند کرد.
به عنوان مثال در یکی از سکانسهای فیلم «درخشش» جک نیکلسون با تبر در دستشویی را می‌شکند و می‌خواهد به زور وارد اتاق شده و دخترک را به قتل برساند. این سکانس یکی از رعب آورترین سکانسهای دنیای فیلم‌سازی می‌باشد. در این لحظه جک نیکلسون خلاقیت به خرج می‌دهد و از سر ذوق و طبع بازیگری، یک جمله فی‌البداهه بر زبان می‌آورد.
«جانی اینجاست» جمله‌ای در این سکانس بود که به صورت بداهه گویی بر زبان آورد. این جمله خارج از فیلم نامه بود اما بسیار مورد استقبال کارگردان قرار گرفت. این بداهه گویی ذوق و هنر بازیگر مربوطه را به رخ می‌کشد و آن را به یکی از صحنه های ماندگار دنیای فیلم تبدیل می‌کند.
داشتن مهارت بداهه گویی در گویندگی حرف اول را می‌زند. در حرفه گویندگی شما اکثراً در پخش زنده هستید و در همین حین موقعیت‌هایی پیش می‌آید كه باید بتوانید خارج از متن جمله‌هایی را ادا کنید. به عنوان مثال، در هنگام گویندگی ممکن است تهیه کننده در گوش شما زمزمه کند که درباره شعر فارسی سخن بگویید. در آن واحد شما باید بتوانید در این باره جملاتی را بر زبان بیاورید.
در موقعیت‌های مشابه در هنگام گویندگی ممکن است تماس‌هایی با مخاطبان خود برقرار کنید که در این شرایط تمامی گفتگوی شما بر اساس بداهه گویی خواهد بود. جهت تمرین در این باره باید به رادیو، سخنرانی‌ها، پادکست‌ها و… گوش کنید.
یکی از تمرین‌های کاربردی دیگر این است که یک تصویر را به صورت رندوم انتخاب کنید و سعی کنید درباره آن ۲ الی ۳ دقیقه حرف بزنید. در نمونه‌ای دیگر یک شی را از محیط اطراف خود انتخاب نمایید و درباره آن سخن بگویید. با تمرین مکرر در این باره به مرور مهارت بداهه گویی در شما تقویت می‌شود و بعد از مدتی به صورت حرفه‌ای به بداهه گویی می‌پردازید.
اگر به این حرفه علاقه داشته باشید می‌توانید هر روز ساعاتی را در خانه به تمرین این مهارت اختصاص دهید. با تمرین روزانه قادر خواهید بود خود را به سطح دلخواه برسانید. در بعضی موارد تمرین در خانه برای افراد جوابگو نیست و اداره این روند خارج از توان آنها می‌باشد. در این حالت جای هیچ نگرانی نیست. برای این کار کافیست در دوره‌های مربوطه ثبت نام کنید تا به سطح حرفه‌ای دلخواه خود دست یابید.
نویسنده: مهسا یعقوبی
